Σύντομη ιστορία του Ιερού Κουβούκλιου
Η Πόλη της Ιερουσαλήμ ιδρύθηκε το 3.500π.Χ. Η πόλη του Δαυίδ φιλοξενεί ανά τους αιώνες, μέσα από αλληλοδιάδοχες συγκρούσεις και συμφιλιώσεις, καταστροφές και αποκαταστάσεις, τα ιερότερα προσκυνήματα όλων των θρησκειών. Στο όρος του Ναού ο πρώτος Ιουδαϊκός Ναός, χτισμένος περί το 950π.Χ. από τον Βασιλιά Σολομώντα· εκεί ξαναχτίστηκε ο δεύτερος Ναός. Στα ερείπιά του, το Δυτικό τείχος αποτελεί σήμερα το ιερότερο προσκύνημα του Ιουδαϊσμού. Στον ίδιο τόπο, γνωστός και ως Χαράμ αλ-Σαρίφ, βρίσκεται ο χρυσός Θόλος του Βράχου, όπου προσκυνείται ο Προφήτης Μωάμεθ. Εντός των τειχών, στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, ο Ναός της Αναστάσεως χτίστηκε από το Μέγα Κωνσταντίνο και την Αγία Ελένη το 325μ.Χ., συμπεριλαμβάνοντας τον Πανάγιο Τάφο και το σημείο της σταύρωσης στο Γολγοθά.
Η Ιερουσαλήμ υπήρξε από ανέκαθεν σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών: δυτικά από την Ευρώπη, δια θαλάσσης μέσω της Ρόδου και της Κύπρου, νότια από την Αφρική, ανατολικά από την Ασία, βρίσκεται στο κέντρο της πολυτάραχης Μέσης Ανατολής. Στην Αγία Πόλη της Ιερουσαλήμ, συνυπάρχουν δύο λαοί και τρεις θρησκείες. Στο ναό της Αναστάσεως, όμως, είναι σεβαστό το status quo, σύμφωνα με το οποίο τρεις χριστιανικές κοινότητες (Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, Κουστωδία του Τάγματος των Φραγκισκανών στην Αγία Γη, Πατριαρχείο των Αρμενίων της Ιερουσαλήμ) φυλάσσουν και διαχειρίζονται τα ιερότερα προσκυνήματα του Χριστιανισμού.
Το Άγιο Φως που φέρει ο Ελληνορθόδοξος Πατριάρχης Ιεροσολύμων το Μεγάλο Σάββατο, καταυγάζει την συνύπαρξή τους που μετά από δυο και πλέον αιώνες εκφράστηκε στην κοινή τους απόφαση για το έργο αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου.
Η ιστορία του Ναού της Αναστάσεως αρχίζει με την Σταύρωση και την Ανάσταση του Χριστού. Σύμφωνα με τα αρχαία κείμενα τόσο ο Γολγοθάς όσο και ο Τάφος του Ιωσήφ από την Αριμαθαία, όπου ετάφη και αναστήθη ο Χριστός, ήταν ακριβώς έξω από τα τείχη της Ιερουσαλήμ. Όταν αργότερα τα τείχη της πόλεως επεκτάθηκαν, τα μεγάλα αυτά τοπόσημα βρέθηκαν εντός των τειχών, όπου και ανεγέρθηκε ο Ναός της Αναστάσεως.
Ο Μέγας Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη, ανασκάπτοντας τον Ναό της Αφροδίτης, που είχε χτίσει δυο αιώνες πριν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αδριανός, αποκάλυψαν τον τάφο που αναγνωρίστηκε ως ο Τάφος του Χριστού, καθώς και το σημείο της Σταύρωσης, και ανοικοδόμησαν τον Ναό της Αναστάσεως.
Το Ιερό Κουβούκλιο που περιέχει τον Τάφο του Χριστού, εξελίχθηκε στο πέρασμα των αιώνων, αποτέλεσμα διαδοχικών επεμβάσεων, καταστροφών και αποκαταστάσεων. Η σημερινή του μορφή ανάγεται στην αποκατάσταση του 1810.
Στο κέντρο της Ροτόντας του Ναού της Αναστάσεως δεσπόζει το Ιερό Κουβούκλιο με περίπου 70τμ έκταση και ύψος έως το δώμα του, αντίστοιχο προς κανονικό συμβατικό διώροφο σπίτι. Ακόμη ψηλότερα φτάνει ένας τρούλος στηριζόμενος σε 12 κιονίσκους. Εσωτερικά χωρίζεται σε προθάλαμο στο ανατολικό τμήμα του, και σε ταφικό θάλαμο στο δυτικό, ο οποίος συμπίπτει με τον αρχικό ταφικό θάλαμο που ήταν σκαμμένος στο επιχώριο πέτρωμα του οποίου μεγάλο μέρος διατηρείται μέχρι σήμερα γύρω από αυτόν τον χώρο. Είναι και το μόνο που διατηρήθηκε από μια πολύ μεγαλύτερη βραχόμαζα, μέρος της οποίας ήταν κάποτε και αυτό το μνημείο.
Εξωτερικά το κτίσμα έχει αρχιτεκτονική διάπλαση της εποχής του κλασικισμού, αλλά με στοιχεία της κεντροευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής, καθώς και της κωνσταντινουπολίτικης αρχιτεκτονικής. Επικρατεί ο τοπικός ερυθρός συμπαγής λίθος. Εσωτερικά, μια αντίστοιχη διάταξη, εκτός από τους θόλους, με περισσότερο λευκό μάρμαρο από την Προκόνησο. Αυτά όλα τα υπογράφει ο ταλαντούχος κωνσταντινουπολίτης αρχιτέκτονας Κομνηνός, υπεύθυνος για το έργο της αναστήλωσης του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου, μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1808.
136- 137 μ.Χ.
Ο αυτοκράτορας Ανδριανός χτίζει Καπιτώλιο μπροστά από το Τάφο του Χριστού, αφιερωμένο σε τέσσερες θεότητες (Δίας, Ήρα, Αθηνά και Αφροδίτη), σε ένδειξη κυριαρχίας και εξουσία.
325 - 326 μ.Χ.
Ο Μ. Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη αποκαλύπτουν τον Τάφο του Χριστού, τον οποίο κλείνουν σε οκταγωνικό κτίσμα, γνωστό ως Ιερό Κουβούκλιο.
614 μ.Χ.
Οι Πέρσες κατακτούν την πόλη της Ιερουσαλήμ και προκαλούν καταστροφές στο Ναό της Αναστάσεως.
617 μ.Χ.
Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Μόδεστος ανοικοδομεί τον Ναό της Αναστάσεως.
1009 μ.Χ.
Ο αιγύπτιος Σιίτης Χαλίφης Hakem Bi-Amr-Illah (Αλ-Χακίμ μπι-αμρ-Αλλάχ) κατακτά την Ιερουσαλήμ και προκαλεί καταστροφές στα Ιερά Προσκυνήματα.
1042 - 1048 μ.Χ.
Ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μονομάχος ανοικοδομεί τον Ναό της Αναστάσεως.
1099 μ.Χ.
Οι Σταυροφόροι προσθέτουν στο Ιερό κουβούκλιο ένα προθάλαμο στο σημείο που σύμφωνα με τις Αγίες Γραφές στάθηκε ο Άγγελος μετά την Ταφή του Ιησού Χριστού, γνωστό ως το παρεκκλήσι του Αγγέλου.
1244 μ.Χ.
Οι Μαμελούκοι καταλύουν την Ιερουσαλήμ στο όνομα του Σουλτάνου της Αιγύπτου.
1555 μ.Χ.
Ο Φραγκισκανός Κουστωδός Fra Bonifazio da Ragusa (ο Μπονιφάτσιο της Ραγκούζα) αναστηλώνει το Ναό της Αναστάσεως.
1808 - 1810 μ.Χ.
Ο αρχιτέκτων Κάλφας Κομνηνός αναλαμβάνει όλο το αναστηλωτικό έργο του Ιερού Κουβουκλίου, στη μορφή που έχει μέχρι σήμερα.
2016 - 2017 μ.Χ.
Η διεπιστημονική Ομάδα του ΕΜΠ με επιστημονικά υπεύθυνη την καθ. Αντωνία Μοροπούλου προβαίνει σε αποκατάσταση του ιερού Κουβουκλίου του Πανάγιου Τάφου, κατόπιν κοινής συμφωνίας των τριών Θρησκευτικών Ηγετών που διατηρούν τα δικαιώματα στα Ιερά Προσκυνήματα.
